ELİF ŞAFAK - "USTAM VE BEN"

Bir balın qəddarlığına tuş gəldikdən sonra özümü kitablarımla sakitləşdirməyə və fikrimi toplamağa çalışdım. Əslində kitabları yarım qoymağı sevmirəm amma baxıram ki artıq bəlkə də beşdən çox yarım qoyduğum kitab var. Əlimdə son yarım qalan kitabdan başladım davam etməyə..

"Ustam ve ben"ə ön söz:

Elif Şafakın məndə 4 kitabı var - ikisi hədiyyə, ikisi özüm aldığım. Dörd kitabdan üçünü oxumuşam. Oxumuşam dedim, birini elə bu gün qurtardım. İstanbula səfərim zamanı rəfdən seçdiyim "Ustam ve ben" kitabı olmuşdu və ötən yazımda da qeyd eləmişdim ki, əsərlə olduğum məkan ancaq bu qədər üst-üstə düşə bilərdi. Qatı Elif Şafak pərəstişkarı olmasam da yazdığı əsərləri bəyənirəm. Özünə məxsus tərzi, hadisələrə incə keçidi var sanki yazıçının. Bu da oxucunu maraqda saxlayır. 

Əsəri isə belə şərh etdim..

"Ustam ve ben" Osmanlının ən qüdrətli hökmdarlarından olan Sultan Süleymanın dövründən başlayır və varisləri olan Sultan Səlim, Sultan Murada qədər davam edən hardasa 1 əsrlik dövrü əhatə edir. Əsər baş memar Sinan və onun tələbələri (kalfaları) olan Nikolas, Yusuf, Davud və əsas oğlan olan filbaz Cihandan, onun misli görünməmiş ağ fili Çotadan, saray həyatından, xəyanətdən, qara sevdadan, yalandan, dostluqdan, sədaqətdən, arzular, xəyallar, heyvan sevgisindən, memarlıqdan və abidələrdən, bu kimi bir məsələlərin hadisələrə axışından bəhs edir. 

Əsər mənə mövzuları fərqli olsa da Orxan Pamukun "Mənim adım Qırmızı" əsərini xatırladırdı oxuduqca. Sadəcə orada Padşahın əmri ilə gizli rəsm çəkən Enişte Efendinin də dörd köməkçi nəqqaşı olur - Kelebek, Leylek, Zarif, Zeytin və onların içindən biri xəyanət edir. Qatil olur. Necəki, memar usta Sinanın dörd tələbələrindən biri ona xəyanət etmiş olur. Biri rəssamlığın, digəri memarlığın incəliklərindən bəhs edir. Əgər iki kitabı müqayisə etsək, sübhəsiz ki, üstünlüyü əsərin marağı, oxunaqlığı, axıcılığı baxımından Elif Şafaka verərəm. Hərçənd ki, bir çox tənqidçilər Elif Şafakı kommersiya yazıçısı və plagiyatçı adlandırır, əsər maraqlı və yazçının öz dili ilə desək illərlə aşağı-yuxarı oynasa da bir az tarixi və hardasa öyrədicidir. 

Kitabın mənə təsiri:

Nə qədər ki, əsər yarımçıq idi, elə bilirdim hələ də İstanbuldayam. Səhifələri hər oxuduqca gəzdiyim öz gözlərimlə gördüyüm o tarixi memarlıq abidələri gözümün qarşısında canlanırdı. Mən də xəyalımda bir daha oraları gəzirdim. Artıq əsər bitdi və mən fikirlərimdə də Bakıya qayıtdım. :)

"Səyahətim" olduqca maraqlı və uzun çəkdi. Əsəri isə olduqca bəyəndim.

Növbəti:

Kitabı bu gün bitirdim və yeni bir kitabla, İstanbulda Sahaflar çarşısından ikinciəl aldığım Stefan Zveyqin "Meçhul bir kadının mektubu" əsəri ilə davam edirəm..

Əsərdə karandaşla qaraladığım cümlələr:

p.s. əsəri türkcə oxuduğumdan seçdiyim cümlələri də türkcə qeyd edirəm
p.p.s. əsərdə karandalşa işarə olunacaq çox cümlə var idi əslində, əsərin axıcılığına dalıb çoxunu işarə eləməmişəm :)


* Şu hayatta kimseye hayır getirmeyeceğinden emin olduğu üç şey vardı: ruhunu iblise satan adam, güzelliyi ile böbürlenen kadın, sabahı beklemeyecek acil olan haber.

* Nedendir açılıvermemiz birdenbire hiç tanımadığımız bir insana? Nedendir dile getirmemiz daha evvel kimselere söylemediklerimizi, başkasına değil de tek ona? Kalbimizi gümüş tepsi içinde ikram edercesine bir yabancıya göstermemize sebep nedir?

* Belli bir mertebeye varanlar için herkese verilen kurallar geçerli değildir.

* Etrafları her dediklerine "evet" diyen dalkavuklarka dolduranlar, fikrini dürüstce söyleyen adamı hain zanneder.

* ..bir kitaba burnunu gömerek herkesi ve her şeyi unutmanın, unutabilmenin verdiği hazzı hiçbir şeyden almayacaktı. Aşk gibiydi okumak da... Neden, nasıl müptelası olduğunu, bilen zaten gayet iyi bilirdi; bilmeyene de anlatamazdın bir türlü.

* Neye alıştıysak öylesi doğru zannederiz.

* Bir adam sana ne kadar yakınsa senden nefret etme ihtimali o kadar fazla.

* Hem çok varlıklı, hem kederli bir insan başkalarını huzurusuz eder. Çünki herkes servetin mutluluk getireceğini zanneder. Zengin olup da yüzü gülmeyenden içten içe ürkerler bu yüzden.

* Ustamın malzemesi akan suydu. Ve ne vakit her hangi bir engel yolunu kapatacak olsa, bir şekilde, ya altdan, ya üstden, ya etrafından dolaşıyor, çatlaklardan bir yol buluyor, akmaya devam ediyordu.

* Bütün sevdiklerini gömüp nefes almaya devam etmek, lanettir.

* Həyatımızın bir xəritəsi varsa əgər, yollarda deyil, yolayrıcılarında çəkilər. İki şey arasında seçim etdiyimiz o qısa, qısaca anlarda. Göz açıb bağlayana qədər dəyişər talehimiz, tək bir qərarla.

* Bir dil öyrəndiyində böyük bir qalanın açarlarını təslim alarsan. Qalanın qapısından başqa kimlərin girdiyi səni niyə maraqlandırır? Sən öz kəşfinə bax.

* ..esasında bu dünya seyirlik bir yerdir; yoksulu zenginiyle herkes şu veya bu şekilde bir resmi geçitteydi. Her biri hayatta kendi numaralarını icra ediyor; sahnede kimi daha kısa, kimi daha uzun kalıyor ama nihayetinde her insan, benzer tatminsizlik ve tamamlanmamışlık duygusuyla arka kapıdan usulca çıkıp gidiyor.

* Yani öğrenmek illa gidip yeni şeyler keşfetmek değil, bazen de kayıp bilgileri hatılamak demektir.

* Belki de insan bir şeye ne kadar yakınsa o kadar az görübiliyordu. Yıldızlar gibi hayatın hakikatlerini keşfedebilmek için de mesafe gerekiyorudu.

* Cemmetde bir ağaç var derler, dünyadakı hiç bir ağaca benzemeyen. Dalları şeffaftır, kökleri su yerine süt çeker yeraltından ve gövdesi buzla kaplıymış gibi ışıldar. Bu ağacın her bir yaprağında bir insanın ismi yazıldır. Yılda bir defa, Şaban ayında on dördüncü gene on beşinciye bağlayan gecede, tekmil melekler onun etrafında toplanır, halka oluştururlar. hep birden kanatlarını çırparlar. Dalları sarsan kuvvetli bir rüzgar meydana getirirler. Usulca kopar bazı yapraklar, düşmeye başlar. Bazen bir yaprağın yere ulaşması epey vakit alır. Bazen de göz açıp kapayana kadar. Bir yaprak yere düşdüyü an, üzerinde adı yazılı olan insan son nefesini verir.

* ..anladı ki, eş rütbeli iki insan arasında en zor hazmedilen şey, birinin terfi edib diğerinin etmemesiydii.

* Hakikat dediğin bir kelebektir, o çiçekten kalkar, bu çiçeye konar. Sen elinde bir ağ, peşinde koşarsın. Yakalarsan sevinirsin. Ama fazla yaşayamaz. Nazik şeydir hakikat.

* Yol değil, yolçu değişir.

* Bazı şehirlere kendi istediğin için gider insan; bazılarına da şehir istediği için.

* Aşk masalları ve kahramanlık destanlarıyla büyülenenler bunu pek anlayamazlardı ama aşk dediğin çoğu zaman koca bir hiç ile sonlanır.

* Taşın aksi suya yansır burada. Yaradanın yansıması insana.Aşk, kalp ağrısında bulur aksini. Hakikat ise hikayelerde.

* Öğrenme aşkıyla geçti ömrümüz, aşkı öyrenemesek de...

________________________